Synantropijne gatunki zwierząt

1. Zwierzęta:
a) Pajęczaki:
-kosarz ścienny,
-pająk domowy,
-rozkruszek mączny
-roztoczek domowy
b) Owady
-mucha domowa,
-mrówka faraona,
-prusak,
-karaczan wschodni,
-przybyszka,
-termity,
c) Gryzonie:
-mysz domowa(z zach. Azji),
-szczur śniady( z Płw. Indyjskiego)
-szczur wędrowny (z Azji wsch.)

Testy Olimpiady Wiedzy Ekologicznej

Prezentuję tutaj moje autorskie zadania w konwencji tych z OWE. Źródłem są książki i opracowania naukowe.

1. „Występują na siedliskach bagiennych, na obrzeżach dolin rzecznych, w
zagłębieniach terenu. Ich cechą charakterystyczną jest kępiasta budowa. U
podstaw pni drzew i krzewów występują kępy roślin zielonych.” Są to:
a) Grądy,
b) Olsy,
c) Łęgi.

2. Nisza potencjalna to:
a) Przestrzeń określana przez warunki środowiska uwzględniająca oddziaływania innych organizmów,
b) Przestrzeń określaną tylko przez warunki abiotyczne,
c) Jest to całokształt potrzeb życiowych populacji danego gatunku.

3. Rozpoznaj poniższe gatunki chronione:


a) Wawrzynek wilczełyko, grzybień biały, kruszyna pospolita
b) Dziewięćsił bezłodygowy, grzybień biały, kruszyna pospolita
c) Wawrzynek wilczełyko, grzybień biały, dziewięćsił bezłodygowy

4. Temu gatunkowi przypisywany jest najkrótszy czas od poznania do wytępienia przez człowieka. Mowa tu o:
a) Wilku workowatym
b) Krowie morskiej
c) Droncie Dodo

5. Patronem leśników jest:
a) św. Hubert,
b) św. Andrzej,
c) św. Franciszek.

6. Najstarszym drzewem w Polsce jest:
a) Cis Henrykowski
b) Dąb Bartek
c) Lipa w Cielętnikach

7. W którym z podanych zestawów wymieniono wyłącznie endemity?
a) Wąkrota zwyczajna, zimoziół północny, brzoza karłowata
b) Ostróżka tatrzańska, brzoza karłowata, wierzba borówko listna
c) Okrzyn jeleni, modrzew polski, brzoza czarna

8. Światowy dzień Zwierząt przypada na:
a) 22 kwietnia
b) 4 października
c) 25 listopada

9. Kuna domowa to inaczej:
a) Tumak
b) Jaźwiec
c) Kamionka

10. Do mechanicznych sposobów oczyszczania ścieków nie należy:
a) Sedymentacja
b) Koagulacja
c) Cedzenie

11. Freony CFC stanowią:
a) 48% gazów cieplarnianych,
b) 8% gazów cieplarnianych,
c) 14% gazów cieplarnianych.

12. W jakiej krainie zoogeograficznej leży Polska?
a) Palearktycznej,
b) Nearktyczniej,
c) Neotropikalnej.

13. Guma do żucia rozkłada się w:
a) 5 lat,
b) 2 lata,
c) 10lat.

14. Wyprodukowanie jednej pary butów dostarcza do atmosfery:
a) 2 kg CO2,
b) 13,5 kg CO2,

c)  6,6 kg CO2.

15. Izoflawony – związki chemiczne o dzianiu zbliżonych do żeńskich hormonów – estrogenów, pomagają łagodzić objawy menopauzy, chronią także przed miażdżycą i osteoporozą. Ich źródłem są:
a) soja i jej przetwory, fasola,
b) brokuły, kapusta, brukselka,
c) owoce cytrusowe.

16. Strefę przybrzeżną jeziora nazywamy:
a) pelagialem
b) litoralem
c) profundalem

17. Największą produkcję pierwotną netto wyrażaną w g/m2/rok posiadają:
a) Rafy koralowe
b) Las mieszany klimatu umiarkowanego
c) Plantacje trzciny cukrowej

18. Pantofagiem jest:
a) Człowiek
b) Jastrząb
c) Gąsienica bielinka kapustnika

19. Do czynników edaficznych nie należy:
a) Woda
b) Ukształtowanie terenu
c) Gleba

20. Odwodnienie ciężkie, to niedobór wynoszący:
a) >25%
b) >10%
c) >15%

Ciekawostka: Chiasmodon niger- zjadanie ofiar większych od siebie.

Dużo z ludzi interesujących się biologią wie, że węże potrafią zjeść ofiary większe niż średnica ich ciała. Ale w tej kategorii bezkonkurencyjny jest przedstawiciel  ryb- Pożeracz czarny, który potrafi zjeść ofiary trzy razy większe od niego!
Wszystko za sprawą niebywale rozciągłego żołądka.

Całe szczęście, występuje on tylko w wodach oceanicznych w strefie tropikalnej, na znacznych głębokościach(do około 2700 m  p.p.m).

Jak przygotowywać się do Olimpiady Wiedzy Ekologicznej

Przede wszystkim olimpiada ta nie jest do zakuwania, a wynika to z jej interdyscyplinarności.

Nazwa Olimpiada Wiedzy Ekologicznej może mylić, ale tak naprawdę jest to sprawdzenie całej wiedzy przyrodniczej. Dlatego OWE jest dla ludzi, którzy interesują się światem i przyrodą. 

I tyle powinno wystarczyć przynajmniej na etap podstawowy. Oczywiście warto zajrzeć do książek/stron internetowych opracowujących ekologię oraz ochronę środowiska, aby nie strzelić gafy popisując się swoją niewiedzą na temat prawa minimum Liebiga, czy innych dosyć podstawowych pojęć w jej zakresie. Ale na początek nasze obycie przyrodnicze powinno wystarczyć ;)

Trudniej robi się na etapie wojewódzkim. Tutaj należy przygotować się nie tylko do cięższego testu, który posiada więcej pytań stricte "ekologicznych", ale i do etapu ustnego w którym zmierzyć się musimy z zakresem ekologia-ochrona środowiska-biogeografia.

Pojawia się więc pytanie- jak dobrze przygotować się do olimpiady?

1. Podstawy. 

Przede wszystkim znajdź dobrą książkę omawiającą wszechstronnie temat. Warte polecenia są publikacje Tomasza Umińskiego, Ewy Gutowskiej Pyłki czy Barbary Bukały. Z nich dowiesz się, która i dlaczego piramida(energii czy materii) nie może mieć odwróconej podstawy, poznasz metody oczyszczania ścieków, nazwy 23 parków narodowych itd. itp.

2. Testy.

Musisz rozwiązywać testy, bez nich ani rusz. Po pierwsze, wiele pytań się powtarza- darmowe punkty. Po drugie, możesz dzięki nim zobaczyć czego nie wiesz i co musisz jeszcze poszukać i nauczyć się. Po trzecie, wiedząc jakie są odpowiedzi w problematycznych pytaniach jesteś w stanie łatwiej podejmować decyzje, wtedy gdy nie jesteś pewien odpowiedzi- rozumiesz klucz.

Pytanie jak je zdobyć?- każda szkoła ma zbiory testów, które dostała przy wcześniejszych OWE, więc zapytaj swojego nauczyciela o nie. W internecie jest trochę testów, kilka takich miejsc jest w jednym z moich poprzednich postów.

3. Szukaj.

Rozwiązując testy zapisuj sobie te zagadnienia, w których nie czujesz się pewnie i nie masz pojęcia co to jest.

4. Używaj wielu źródeł.

Nie tylko dobre książki są źródłem wiedzy. Pamiętaj, że na OWE jest mnóstwo zagadnień, więc staraj się nie korzystać tylko z jednej drogi. Przeszukuj internet, aby znaleźć satysfakcjonujące materiały. Wiele z nich znajdziesz na popularnej stronie z plikami(powiedzmy, że nazywa się Cricetinae- nie chcę reklamować tej strony). Wpisuj różne rzeczy, np. "parki narodowe w Polsce", "oczyszczanie gazów", "ciekawostki ekologiczne".
Dzięki temu znajdziesz wiele przydatnych materiałów. Wiele materiałów jest na tym blogu, w tym najbardziej według mnie przydatna "mapa" przygotowań dostępna TUTAJ

5. Próbuj odpowiadać na pytania z etapu ustnego.

Dzięki temu przygotujesz się kompleksowo do OWE i zobaczysz co umiesz. Ustny to nie przelewki, musisz umieć wysłowić się na wiele tematów. 

6. Czytaj Aurę.

Aura to jeden z głównych partnerów OWE. Uważne przeczytanie numerów z jednego roku to klucz do sukcesu. Szczególnie na ustnym. Na wiele pytań odpowiedzią są artykuły z tego miesięcznika. Wiele osób kupuje Aurę, ale zobacz czy nie ma jej w twojej bibliotece(niekoniecznie szkolnej)

A gdy już jedziesz na centralny...

Wtedy musisz dalej ciężko pracować ;)

Co najbardziej zaskakuje? Zwykle rozpoznawanie. Głosów zwierząt, gatunków roślin itd. Ludzie(szczególnie Ci co z miasta się nie ruszają) mają problem nawet z rozpoznaniem kory sosny zwyczajnej, a co dopiero z bukiem... Przejrzyj książki/internet, a najlepiej pójdź z kluczem do rozpoznawania w teren. 

Przejrzyj rośliny chronione, unikatowe jak i inne w miarę możliwości. Zobacz ssaki i inne zwierzęta, jak wyglądają i jak się nazywają.

Bardzo fajną serią są "encyklopedie kieszonkowe". 

Poszukaj głosów zwierząt, jest tego dosyć sporo w internecie.

Co jeszcze?
To co uznasz za stosowne. Nie ma jednolitej recepty na sukces. Dużo zależy od Ciebie, od szczęścia i poziomu w danym roku. Część "fuksem" będzie na ustnym w etapie wojewódzkim, a inny ciężką pracą. Ale w większości przypadków fuksiarze odpadają, a przechodzą Ci co jednak popracowali. Widać to po wynikach części pisemnej na finale centralnym. Większość ma wyniki wokół 72-76 procent. Poniżej zdarzają się rzadko, ale bywa, że ze dwie, trzy osoby mają np. 40%-60%. Tak więc warto jednak nieco popracować :)

Najstarsze drzewa w Polsce

Cis Henrykowski – okaz drzewa z gatunku cis pospolity. Jest to najstarsze drzewo w Polsce. 

Jego wiek szacuje się na około 1280 lat (w roku 2014).

• Cis-Bystrzyca k. Wlenia- 811 lat
• Dąb "Chrobry"- Piotrkowice k. Szprotawy- 755 lat
• Cis- Henryków k. Ziębic- 748 lat
• Dąb- Bąkowo gm. Warlubie- 720 lat
• Dąb "Bażyńskiego"- Kadyny k. Elbląga- 712 lat
• Dąb "Bartek"- Bartków k. Zagnańska- 627 lat
• Lipa Drobnolistna- Cielętniki k. Dąbrowy Zielonej- 541 lat 

Testy z Olimpiady Wiedzy Ekologicznej

Wstawiam zaktualizowane linki do stron oferujących testy z poprzednich edycji OWE:

Dostępne testy od 2011 roku na:
https://www.toyota.pl/world-of-toyota/srodowisko/
w zakładce "Olimpiada Wiedzy Ekologicznej"

Testy(niepełny zbiór) 2002-2005
https://www.wrotapodlasia.pl/pl/rolnictwo_i_srodowisko/ochrona_srodowiska/edukacja/pytania_OWE/

Z różnych lat (w tym 2007 rok)
http://www.2loraciborz.pl/olimpiady-i-konkursy/2068-olimpiada-wiedzy-ekologicznej.html


Nie zapomnijcie zapytać w swojej bibliotece bądź nauczyciela biologii o ksiażeczki z zebranymi testami OWE. Być może je mają i ułatwi Wam to naukę.

Zbiorowiska leśne - rodzaje lasów

Bory sosnowe 
Suche - wykształcone na glebach bielicowych, słabej jakości, piaszczystych,
przesuszonych, mają ubogi podszyt, występują w Polsce środkowej, na obszarach
sandrowych Polski Północnej – pojezierzach, w Borach tucholskich, okolice
Augustowa, Puszczy Kampinoskiej

Świeże – sosny większe, bogatszy podszyt, na glebach brunatnych i lepszej jakości
bielicach, na Morenach czołowych

Mają słabo rozwinięty podszyt i runo z licznymi porostami i mszakami.

Grądy
lasy liściaste, wielogatunkowe, w drzewostanie dominują: dąb, grab, lipa, a
jako domieszka buk, wiąz, jesion, i klon pospolity. Warstwa krzewów jest dobrze
rozwiniętą, dominują tu leszczyna i trzmielina. Mimo znacznego zacienienia, wiosną
rozwija się dość bujne runo.
 Powstają na glebach brunatnych, wilgotnych i żyznych. Niegdyś zajmowały rozległe
tereny, lecz obecnie ich siedliska w znaczącym stopniu zostały zajęte pod uprawy
rolne. Zachowały się w Polsce Północnej, na Pojezierzu pomorskim, duże
kompleksy widzimy w Puszczy Białowieskiej i Kampinoskiej, występuje w
Łagiewnikach. Same grądy można podzielić na wysokie (trzcinnik leśny, wiechlina
gajowa, perłówka zwisła, kosówka miękka), niskie (nieco podtpione i bardzo żyzne,
najciekawsze florystycznie – czworolist pospolity, czerniec gronkowy, jaskier
kosmaty, pępawa błotna, jarzmianka większa, bluszcz, narecznica samcza, pełnik
europejski!, storczyki bezzieleniowe). Typowy - marznaka wonna, groszek wiosenny

Dąbrowy  
kiedyś dominowały w krajobrazie, nieodporne, głównym gatunkiem w
drzewostanie jest dąb szypułkowy, towarzyszą mu bezszypułkowy, świerk, brzoza
brodawkowata, sporadycznie topola oska i grab.
W dąbrowie acidofilnej przylaszczka, groszek wiosenny, wawrzynek wilczełyko,
trzcinnik leśny, konwalia majowa
W dąbrowie świetlistej runo = pięciornik biały, miodownik melisowaty, naparstnica
zwyczajna, ciemiężyk białokwiatowy, orlik pospolity, bukwica zwyczajna, dzwonek
brzoskwiniolistny, miodownik melisowaty, jaskier wielkokwiatowy
 U nas w Dąbrowie grotnickej – dąbrowa świetlista.

Łęgi 
drzewa wilgociolubne bliżej nurtu rzeki rosną łęgi wierzbowo – topolowe, w
głębi z jesionem wyniosłym, jaworem, olchą szarą i czeremchami. Runo – wieltlica
samicza, pokrzywa, podagrycznik, trybula lśniąca, gwiezdnica gajowa. Porastają
brzegi jezior i potoków oraz obszary źródliskowe na żyznych, wilgotnych lub mokrych
glebach okresowo podtapianych i zalewanych przez wodę, która nanosi i osadza
żyzne muły, ale nie utrzymuje się na powierzchni. Dziś stanowią rzadkość. Uległy
przekształceniom i zniszczeniom na skutek melioracji i regulacji rzek.

Olsy (olesy, lasy olszowe) – olcha czarna, w towarzystwie brzozy omszonej i
świerku. Występują na siedliskach bagiennych, na obrzeżach dolin rzecznych, w
zagłębieniach terenu. Cechą charakterystyczną olesów jest kępiasta budowa. U
podstaw pni drzew i krzewów występują kępy roślin zielonych. W zagłębieniach,
gdzie zwykle stoi woda rosną irysy, niezapominajki i trzcina. Gatunkami zielnymi
charakterystycznymi są czarna porzeczka, czermień błotna, psianka słodkogórz,
kosaciec żółty i paprocie z Długoszem królewskim na czele.

Buczyny  
najbardziej reprezentatywny typ lasu Europy Środkowej. Ich głównym
komponentem jest byk, często w monokulturach. Wskutek zwarcia koron drzew
niższe partie są słabo rozwinięte. W runie występują gatunki cieniolubne i wcześnie
kwitnące, jeszcze przez kwitnieniem drzew. Lasy z udziałem buka występują w
niższych partiach gór oraz na Pomorzu Zachodnim i na zachodzie Pojezierza
Mazurskiego, Wyżynie Lubelskie, w Kotlinie Sandomierskiej i w Bieszczadach, u nas
rezerwat Wiączyń – starodrzew bukowy – najstarszy drzewostan pochodzenia
naturalnego w regionie łódzkim

Bory świerkowe – w górach np. Złotych

Bory jodłowe - rzadko w górach, czasem w niższych partiach w zespołach jodłowo
– świerkowych, w Górach Świętokrzyskich

Źródło: igib.uw.edu.pl/

Ciekawostki ekologiczne 3

• Produkcja jednego modułu pamięci RAM 32 MB wymaga 32 kg wody, 1,6 kg paliw kopalnych, 700g gazów i do 72g różnych chemikaliów. 

• Jedna bateria z zegarka elektronicznego jest w stanie skazić 1 m3 gleby i zatruć 400 l wody. 
• Codziennie każde duże miasto w Polsce wysyła na składowisko 100 ciężarówek z odpadami. 

• Jeden nieszczelny, lekko kapiący kran powoduje, że w ciągu doby wycieka około 36 litrów wody. Nieszczelna spłuczka w WC powoduje wyciek w ciągu dnia około 720 litrów wody, a rocznie – 260m sześciennych wody. 

• Anglicy wyliczyli, że wyrzucane w ciągu roku butelki z politereftalanu etylu (PET), ustawione jedna na drugiej utworzyły by wieżę o wysokości 28 mln km, co stanowi 73-krotną odległość Ziemi od Księżyca. 

• Butelki, torebki śniadaniowe bądź torby na zakupy stanowią ok. 7% masy wszystkich śmieci, ale zajmują dużo miejsca, niemal 30% wszystkich odpadów. Ponowne użycie tych rzeczy, zabieranie własnych toreb na zakupy pozwoli na ograniczenie ilości tych odpadów. 
• W Polsce rocznie zużywa się 400 milionów aluminiowych puszek, które można powtórnie przetworzyć oraz wykorzystać i to nieskończenie wiele razy. Sześć puszek ze złomu to oszczędność energii równej spaleniu jednego litra paliwa. 

• Statystycznie człowiek rocznie zużywa ok. 50 kg papieru, natomiast produkcja światowa sięga około 318 mln ton.Tona makulatury pozwala oszczędzić około 17 drzew. Uznaje się, że powtórne wykorzystanie 1 tony papieru pozwala zaoszczędzić 26,5 tys. litrów wody, 1476 litrów ropy, ok. 7 m3 miejsca na składowisku oraz tyle energii, ile jest potrzebne do ogrzania przeciętnego mieszkania przez pół roku. 

• Każdy mieszkaniec Polski wytwarza w ciągu roku około 300 kg śmieci. Rocznie w skali kraju daje to około 12 mln ton odpadów, aż 98% można by wykorzystać poprzez segregację. 

Źródło: szkolnecentrumrecyklingu.pl

Ciekawostki ekologiczne 2

Co ile się rozkłada:

• Guma do żucia- 5 lat
• Zapalniczka jednorazowa- 100 lat
• Butelka PET- od 100 do 1000 lat
• Puszka aluminiowa- 100 lat
• Puszka- 10 lat
• Szklana butelka- 4000 lat

Źródło: iodpady.pl